یکی از بناهای تاریخی شهر یزد، مسجد جامع یزد است که یکی از زیباترین و پر اهمیت ترین جاذبه های گردشگری این شهر محسوب می شود. مسجدی که ساخت آن به قرن ششم بر می گردد و تا حالا چندین بار بازسازی شده است. از آنجاییکه این مسجد از اهمیت زیادی برخوردار است و توریست های داخلی و خارجی زیادی را به دیدن خود می کشاند و در فهرست آثار ملی هم ثبت شده است، می خواهیم راجع به آن صحبت کنیم.
مسجد جامع یزد در زمینی به زیر بنای ۹۸۰۰ متر مربع ساخته شده است. طول این مسجد ۱۰۴ متر و عغرض آن ۹۹ متر است و داریا چندین ورودی و چند خروجی است. این مسجد در یکی از محله های قدیمی شهر یزد و در میدان امام خمینی قرار گرفته است و طبق اسنادی که بر جای ماده است، ساخت این مسجد حدود ۱۰۰ سال طول کشیده است چون سازندگان، هر بار قسمتی از این مسجد را ساختند و بنابراین هر بار قسمتی از آن ساخته و تکمیل شده است و به همین دلیل ساخت آن این مدت طول کشیده است. در واقع تکمیل مسجد در دوره های صفویان، تیموریان، ایلخانیان و قاجاریان بوده است.
گفته می شود که مسجد جامع یزد، بانیان مختلفی داشته است اما معروف ترین این بانیان، شخصی به نام علا الدوله کالنجار است. کالنجار در سال های ۴۷۴ تا ۴۹۸ هجری شمسی، حاکم یزد بوده است که با فوت او، این سازه ی حیرت آور نیمه تمام می ماند. بعد از فوت او، تکمیل این بنا از سر گرفته می شود و به بخش های ان اضافه می شود. از آن جاییکه این بنا تا به حال چندین بار بازسازی شده است، متاسفانه بسیاری از بخش هاس اصلی و قدیمی ان دیگر وجود ندارد.
در واقع در مسجد جامع یزد که مانند نگینی می درخشد، کتبه هایی که تاریخی هستند عبارتند از کتیبه ای که در آن متن وقفنامه ی مسجد نوشته شده است و در هشتی ورودی شرقی بنا قرار دارد. یکی دیگر از کتیبه های تاریخی این بنا که قدمت آن به سال ۷۷۰ قمری می رسد کتیبه ی دیگری است که آن هم در همین قسمت قرار دارد.
معماری مسجد جامع یزد
یکی از جذابیت های اصلی شهر یزد که گردشگران خارجی را بسیار جذب خود می کند، مسجد جامع یزد با معماری منحصر بفرد و خارق العاده اش است. این بنای پر ابهت دارای یک ایوان، ۲ شبستان و ۲ گرم خانه، گنبدخانه و یک صحن بسیار بزرگ است. برای ورود به این مسجد می توان از ۶ راه داخل شد که هر کدام از آنها در یک بخش قرار گرفته اند.
متاسفانه در دوران قاجار به بهانه ی مرمت و بازسازی مسجد جامع یزد، بر اساس بی تدبیری و تصمیم های اشتباه این بنا در ابعاد بزرگی تخریب شد و همین موضوع باعث شد تا آنچه که امروز می بینیم، بسیار متفاوت تر از مسجدی باشد که در دوران گذشته وجود داشته است. اما یکی از بهترین بخش های بازدید از این مسجد، دیدن کاشی کاری های بی نظیری است که در نمای آن به کار رفته بخصوص بخش هایی مثل گنبد و محراب که واقعا خیره کننده هستند.
گنبد مسجد جامع یزد، به دلیل کاشی کاری های بی نظیر و خطاطی های تکرار شوندده ای که روی آن است، به عنوان یکی از منحصربفرد ترین و ممتازترین آثار معماری دنیا زبانزد است و یکی از زیباترین بخش های معماری مسجد هم هست.
در واقع تزیین هایی که در این مسجد به کار رفته است را می توان یکی از تحسین برانگیزترین آثار معماری دانست.