سیستم‌ ترمز خودکار اضطراری AEB چیست و چگونه کار می‌کند؟

 امروزه یکی از شایع‌ترین نوع تصادفات در جاده‌ها و خیابان‌ها برخوردهای دو خودرو پشت سر هم به یکدیگر است. این گونه تصادفات معمولا ناشی از عدم تمرکز لحظه‌ای راننده‌ای است که به دنبال خودروی جلویی هستند. این نوع تصادفات به دلیل تکرار رخداد و شدت احتمالی که در بر دارند، تاثیر بسزایی نه‌تنها بر ایمنی جاده‌ای بریتانیا بلکه بر حق بیمه‌های شرکت‌های بیمه خودرو نیز داشته‌اند. اخیرا اما فناوری جدیدی به نام AEB به کمک آمده تا از تعدد این گونه تصادفات در جاده‌ها بکاهد. در زیر توضیحی در خصوص مفهوم AEB و چگونگی عملکرد آن آمده است.

بزرگ‌ترین نوآوری در ایمنی پس از اختراع کمربند ایمنی!

تصادفات اصطلاحا «سر به پشت» عمدتا در شرایط ترافیکی متراکم در داخل شهر یا اتوبان‌ها رخ می‌دهد. شدت این نوع تصادف زمانی بیشتر می‌شود که هر دو خودرو با فاصله‌ای بسیار نزدیک و سرعت زیاد حرکت کنند یا راننده تعقیب‌کننده در کم کردن سرعت پیش از برخورد ناکام بماند. این نوع تصادف زمانی حتی جدی‌تر هم خواهد شد که یک خودرو عابر پیاده‌ای را ندیده و به وی برخورد کند. در همه این حالات، فناوری AEB می‌تواند خطر را کاهش دهد. سیستم‌های Autonomous Emergency Braking) AEB) (ترمز اضطراری خودکار غیر‌ارادی) برای پیشگیری از این گونه تصادفات در نظر گرفته شده‌اند که موجب کاهش خطر مرگ و نقص عضو در تمامی این سناریو‌ها می‌شوند. Active City Stop از شرکت فورد، Forward Emergency Braking شرکت نیسان و نیز سیستم City Safety شرکت ولوو از جمله سیستم‌های AEB هستند که هم‌اکنون توسط این شرکت‌ها برای خودروها ارائه می‌شوند.

به موجب یک پژوهش از سوی اتحادیه اروپا که در آن ادعا شده بود با بهره‌گیری سراسری از سیستم‌های ترمز اتوماتیک می‌توان از 5هزار مرگ و 50هزار جراحت شدید حاصل از تصادفات جلوگیری به عمل آورد، مصوبه‌ای به اجرا درآمد که براساس آن استفاده از این سیستم‌ها در تمامی خودروهای تجاری فروخته شده پس از تاریخ اول نوامبر 2015 اجباری شد. متاسفانه چنین مصوبه‌ای برای خودروهای سواری در نظر گرفته نشده و خودروسازان نیز با وجود اعلام این دستاورد به‌عنوان بزرگ‌ترین نوآوری در ایمنی پس از اختراع کمربند ایمنی از سوی اکثر صاحب‌نظران صنعت خودرو، در به کارگیری AEB بسیار کند عمل می‌کنند.

اگر تمایل دارید بدانید خودروسازان چقدر در این زمینه کند عمل کرده‌اند، ابتدا بهتر است بدانید نخستین سیستم AEB در نمایشگاه خودرو دیترویت در سال 1996 (تقریبا 20 سال پیش از آغاز به‌کارگیری آنها در خودروهای معمولی خانوادگی) معرفی شد. امروز اما با وجود اینکه بسیاری از خودروسازان از این فناوری برخوردارند اما بیشتر به آن به‌عنوان یک جنبه تجملی و امکانات اضافه سفارشی خودرو نگاه می‌کنند تا یکی از الزامات استاندارد ایمنی خودرو.

چه خودروهایی از این فناوری بهره‌مند هستند؟

سازمان‌هایی چون Euro NCAP که یک تست‌کننده تصادفات مستقل به شمار می‌رود تلاش‌های زیادی در جهت مجبور کردن خودروسازان به استفاده از این سیستم‌ها در خودروهای‌شان کرده‌اند. آنها با قراردادن AEB به‌عنوان یکی از الزامات کسب رتبه‌بندی پنج ستاره ایمنی، نقش رقابتی-تجاری بزرگی در برتری دادن به خودروهای دارای AEB ارائه کردند و حالا تولیدکنندگان به سرعت در تب و تاب اجرای این الزامات هستند.

در نتیجه این فعالیت‌ها، در حال حاضر گمان می‌رود حدود 95 درصد خودروهای در حال فروش در بریتانیا یا به‌طور استاندارد از AEB برخوردارند یا آن را در لیست امکانات اختیاری خود قرار داده‌اند و می‌توان گفت پس از یک شروع شدیدا کند از سوی خودروسازان، کم‌کم استفاده از این سیستم‌ها به سوی همه گیر شدن پیش می‌رود.

این سیستم چگونه کار می‌کند؟

درست مانند جدیدترین سیستم‌های انطباق‌پذیر کنترل سرعت (ACC) (کروز کنترل)، سیستم‌های AEB نیز از طریق حسگر‌های رادار (و بعضا لیزر) کار می‌کنند که سطح پیش رو را برای تشخیص موانع احتمالی اسکن می‌کنند. در واقع هر دو سیستم ACC و AEB معمولا از حسگرهای مشابهی استفاده می‌کنند؛ البته برخی سیستم‌های AEB از یک دوربین برای تشخیص عابرین پیاده در کنار مسیر خودرو نیز بهره می‌گیرند.

جهت تحلیل آنی خطر برخورد، از الگوریتم‌های پیچیده‌ای استفاده می‌شود و سیستم AEB در وهله اول با ایجاد صداها و چراغ‌های هشدار‌دهنده احتمال بروز خطر را آشکار می‌کند و سپس در صورت عدم واکنش به موقع راننده از حداکثر نیروی ترمز جهت جلوگیری از برخورد استفاده می‌کند.

شایان ذکر است که اگر درست پیش از برخورد، با سرعت بالایی در حال حرکت باشید، سیستم ترمز اضطراری در نهایت می‌تواند بخشی از سرعت شما را پیش از بروز برخورد کاهش دهد. در سرعت‌های پایین‌تر درون شهری اما احتمال جلوگیری کامل از برخورد بالاتر خواهد بود.

هنگام ترمز بریدن ماشین چه کارهایی انجام دهیم؟

 تصور کنید که در یک اتوبان در حال رانندگی هستید و می خواهید وارد فرعی شوید. پدال ترمز را فشار می دهید و ناگهان متوجه می شوید ترمز ندارید،در نهایت تصمیم می‌گیرید که با سرعت ۱۰۰ کیلومتر برساعت به گارد ریل بزنید و داخل رودخانه شیرجه بزنید یا به هر نحوی به جایی بکوبید و اتومبیل را متوقف کنید.

این سناریو چندان بعید نیست. تصور کنید که در یک اتوبان در حال رانندگی هستید و می خواهید وارد فرعی شوید. پدال ترمز را فشار می دهید و ناگهان متوجه می شوید ترمز ندارید،در نهایت تصمیم می‌گیرید که با سرعت ۱۰۰ کیلومتر برساعت به گارد ریل بزنید و داخل رودخانه شیرجه بزنید یا به هر نحوی به جایی بکوبید و اتومبیل را متوقف کنید. این سناریو چندان بعید نیست. 

واقعیت این است که یکی از اتفاقات وحشتناک در هنگام رانندگی، بریدن ترمز است. بیایید یاد بگیریم در این شرایط چه کاری از دست ما ساخته است.

راهکارهای پیشنهادی: 

۱. عصبانی نشوید:

از حرکت اضافی خودداری کنید. حرکت اضافی باعث می شود که شرایط را برای خود خطرناک تر سازید. پس زیاد مانور ندهید و سعی کنید حرکات کمی داشته باشید. کنترل اعصاب و جسمتان را در دست داشته باشید. 

۲. پدال ها:

گاز را رها کنید و اگر کروزکنترل دارید، حتماً مطمئن شوید آن را خاموش کرده اید. 

۳. بررسی رفتار پدال ترمز:

اگر پدال ترمز نرم است، ممکن است که روغن ترمز کم کرده اید یا سیلندر اصلی آن خراب شده باشد. در این حالت شاید بتوانید با چندبار فشار دادن ترمز، کنترل وسیله را بدست آورید. اگر پدال ترمز سفت است، سریعاً بررسی کنید که چیزی(مثل بطری آب) در زیر پدال گیر نکرده باشد. سعی کنید از پای خود و یا دیگر مسافران برای چک کردن این مورد استفاده کنید. از جاده چشم بر ندارید. 

۴. پدال ترمز را فشار دهید:

پدال ترمز را چندین بار پشت سرهم فشار دهید تا مقدار فشار لازم برای توقف اتومبیل را فراهم آورید. این کار ممکن است مدتی طول بکشد. حتی اگر سیستم ترمز اتومبیل شما از نوع ABS باشد، باز هم این کار را انجام دهید. چرا که ترمز ABS تنها زمانی فعال می شود که به شدت ترمز بگیرید. به هر حال به شدت و تا آخرین حد چندین بار پدال ترمز را فشار دهید. 

۵. معکوس بکشید:

به دنده پایین تر شیفت کنید. اگر اتومبیل شما اتومات است، آن را در حالت دستی قرار داده و دنده را ۱ یا ۲ کنید. اگر اتومبیل شما دنده دستی است، سعی کنید کم کم دنده را کم کنید. یعنی اول دنده را ۳ و پس از کمی حرکت و کم شدن سرعت، دنده را ۲ کنید. دقت کنید که بطور ناگهانی به دنده پایین (۱ و ۲) شیفت نکنید چون ممکن است کنترل اتومبیل را از دست بدهید. 

۶. از ترمز دستی استفاده کنید:

سعی کنید ترمز دستی را کم کم بکشید و سرعت اتومبیل را کاهش دهید. البته در نوع اتوماتیک، باید پدال ترمز اضطراری را کم کم فشار دهید. دقت کنید که به ناگهان ترمز دستی را تا انتها نکشید. زیرا چرخ های عقب اتومبیل قفل می کند و ممکن است کنترل اتومبیل را از دست بدهید. اگر احساس کردید که چرخ های عقب قفل شده و صدا می دهد، کمی ترمز دستی را رها کنید تا چرخ ها حرکت کند؛ سپس در همین نقطه ترمز دستی را نگه دارید تا به کاهش سرعت اتومبیل شما کمک کند و شما هم کنترل مناسبی روی وسیله نقلیه داشته باشید. 

۷. چشمان خود را به جاده بدوزید:

به چیزهایی که در جلوی شماست، نگاه کنید. از ترافیک سنگین و موانع خطرناک دوری کنید.

۸. به دیگر راننده ها هشدار دهید:

چراغ های خطر(فلاشرها) اتومبیل را روشن کنید. بوق بزنید و چراغ بزنید و به دیگر رانندگان اطلاع دهید که در چه وضعیتی هستید. چون آنها ممکن است متوجه وضعیت شما نشوند. شیشه ها را پایین داده و با سر و صدا به عابران پیاده و دیگر رانندگان در صورت لزوم هشدار دهید. هرچند که با پایین دادن شیشه ها، اصطکاک هوا نیز به توقف اتومبیل شما کمک می کند. 

۹. از اصطکاک جاده استفاده کنید:

اگر جاده پیش روی شما، دارای حاشیه است(مثل هاشیه های این شکلی |||||||| )، بر روی آنها حرکت کنید و فرمان را کمی به چپ و راست جابجا کنید تا در اثر اصطکاک سرعت شما کم شود. کار دیگری که می توانید انجام دهید، تغییر لاین از سمت چپ جاده به سمت راست و بالعکس می باشد تا سرعت شما در اثر اصطکاک کاهش یابد. البته این کار در سرعت بالا ممکن است باعث واژگونی اتومبیل شود. پس دقت کنید. 

۱۰. از موانع محیطی استفاده کنید:

اگر هیچکدام از روش های بالا موثر واقع نشد، و یا اگر مجبور بودید به سرعت توقف کنید، باید از موانع طبیعی بهره بگیرید. این کار به هیچ عنوان راه حل مناسبی نیست و کنترل اتومبیل را به شدت کاهش می دهد.

اما اگر مجبور هستید، به عنوان آخرین راه حل از آن استفاده کنید: 

الف: استفاده از عوارض زمین: به دنبال پستی و بلندی های جاده باشید. سرعت گیرها، دست اندازها، حاشیه های جاده همه می تواند در کاهش سرعت موثر باشد. اگر این موارد موثر واقع نشد، سعی کنید معکوس بکشید و با ترمز دستی سرعت را کاهش دهید. 

ب: استفاده از کیسه های سیمان یا بشکه های آب: در برخی مواقع این نوع بازدارنده ها در جاده وجود دارند. تلاش کنید تا لاستیک اتومبیل را از بغل به آنها تماس دهید تا سرعت شما کاهش یابد. دقت کنید که با سر یا بدنه به آن برخورد نکنید. چرا که باعث رسیدن آسیب به اتومبیل و خود شما می شود. تا حد امکان لاستیک را با آنها تماس دهید. 

۱۱. تماس با موانع کوچک مثل درختچه ها:

موانعی همچون بوته ها و درختچه های کوچکتر از ۱ متر می تواند اتومبیل شما را متوقف سازند. همواره باید درختچه ها و بوته های کوچک را انتخاب کنید زیرا اگر طول آنها بزرگتر از ۱ متر باشد و یا خیلی محکم و استوار باشند، ممکن است با خطر مرگ مواجه شوید. 

راهکارهایی اضطراری: 

۱. برخورد با پشت اتومبیل های دیگر: 

اگرچه به عنوان اولین راه حل پیشنهاد نمی شود، اما برخورد به پشت دیگر اتومبیل های جاده، سرعت شما را کاهش می دهد. در این حالت اتومبیلی را انتخاب کنید که هم سرعت با شماست و از استحکام خوبی برخوردار است( البته ضربه زدن به اتومبیل هایی با سرعت کمتر، باعث توقف اتومبیل و کاهش سرعت شدید شما می شود). قبل از برخورد با بوق زدن آنها را متوجه خطر سازید. ضربه را به طور مستقیم وارد کنید و از زدن ضربه های کشیدنی و ظریف خودداری کنید. چرا که اگر از گوشه ضربه بزنید، باعث منحرف شدن هر دو اتومبیل از مسیر شده و وضعیت خطرناکی را خلق می کنید. تا جایی که می توانید سرعت شما باید آهسته باشد. شاید کیسه هوای اتومبیل شما خاموش باشد.

۲. یافتن مکانی مناسب برای ساییدن یا تصادف:

جاده را بررسی کنید تا یک نقطه ایمن برای سایش پیدا کنید. اگر قادر نیستید تا اتومبیل خود را بطور کامل متوقف سازید، بدنبال یک محیط باز باشید؛ جایی که بتوانید بدون برخورد با چیزی به حرکت ادامه دهید. 

۳. اگر تمام گزینه های ذکر شده در بالا موثر واقع نشد:

بدنبال چیزی برای تصادف باشید. بهترین چیز پیدا کردن یک برآمدگی پرپشت است که با ساییدن به آن سرعت اتومبیل را تا نصف کاهش دهید. اگر این برآمدگی را پیدا نکردید، دنبال علف های پرپشت باشید و در طول آنها رانندگی کنید تا سرعت شما کاهش یابد. 

۴. اگر هیچکدام از این موارد پیدا نشد:

به خاکی بکشید. هرچند که جاده خاکی(شنی یا ماسه ای) ناپایدار است و سرعت شما را به شدت کاهش می دهد. پس مراقب باشید. 

اگر به دنبال یک محیط ایمن می گردید، جدول ها را انتخاب کنید اما به چند نکته توجه داشته باشید:

• جدول کم عمق را انتخاب کنید که پس از برخورد با آن دوباره به ترافیک باز نگردید .
  فرمان را سفت بگیرید زیرا در اثر برخورد، کنترل اتومبیل از دست شما خارج می شود .

توصیه ها: 

۱. تنها با تعویض لنت های ترمز در زمان مناسب و همچنین بازدید دوره ای سطح روغن ترمز، می توانید از بسیاری از این موارد دوری کنید. در واقع بهترین راه حل، بازدید به موقع سیستم کنترل و اهمیت دادن به تغییرات آن است. 

۲. اگر در سرازیری حرکت می کنید، از گرفتن ترمز بیش از حد خودداری کنید. زیرا لنت های ترمز بیش از حد داغ می شود و سیستم ترمز از دست می رود. لذا اگر نیاز به ترمز دارید، کمی ترمز کنید، معکوس بکشید و ترمز را رها کنید؛ بعد از آنکه کمی جلوتر رفتید دوباره ترمز بگیرید و سرعت را کم کنید. هیچ وقت بصورت پیوسته ترمز را نگه ندارید. در سرازیری از معکوس کشیدن و ترمز دستی بیشتر استفاده کنید. 

۳. اگر موتور اتومبیل در ترمز گیری به شما کمک نکرد و همچنان با همان سرعت به حرکت ادامه داد، اتومبیل را به مسیری رهنمایی کنید که موتور دود کند. دنده را هم خلاص کنید. هرچند این کار باعث آسیب رسیدن به موتور می شود، اما شما مشکل بزرگتری دارید. 

۴. بسیاری از مشکلات سیستم ترمز در اثر گیر کردن چیزی در زیر پدال ها اتفاق میفتد. بطری های آب معدنی، اسباب بازی، لیوان و … . همیشه اتومبیل خود را تمیز نگاه دارید. از ریختن و قرار دادن وسایل بخصوص نزدیک به صندلی راننده اجتناب کنید. همیشه جایی برای قرار دادن وسایل مورد نیاز خود مانند سبدهای مخصوص نگهداری لیوان و بطری آب و تلفن همراه را در نظر بگیرید. 

۵. در هنگام حرکت هرگز اتومبیل های دنده اتومات را در وضعیت (P) یعنی "پارک” قرار ندهید. این کار باعث قفل شدن خودکار فرمان می شود و دیگر قاد به کنترل وسیله نقلیه نخواهید بود. 

۶. چراغ ترمز عقب علاوه بر نشان دادن اینکه شما در حال ترمز گرفتن هستید، نکته های دیگری را بازگو می کند. قبل از شروع به رانندگی حتماً این چراغ ها را کنترل کنید. اگر با گرفتن ترمز روشن می شوند، سیستم ترمز مشکلی نخواهد داشت. البته دقت کنید که اگر مجبور هستید به شدت ترمز را بگیرید تا این چراغ ها روشن شوند، نصف قدرت سیستم ترمز شما از دست رفته است. احتمالاً یا لنت های ترمز سایییده شده و یا روغن ترمز کم شده است. نکته بعدی در خصوص چراغ های ترمز این است که اگر در حین رانندگی به طور خودکار روشن شدند، نشان از وجود نقص در سیستم ترمز است. بنابراین کار عاقلانه، توقف اتومبیل در کم ترین زمان ممکن و در مکانی ایمن است. 

۷. لنت ترمز خیس، قدرت ترمز گیری را به شدت کاهش می دهد. بنابراین در روزهای بارانی یا رد شدن از مکان های خیس، بهترین کار روشن کردن چراغ های عقب، حرکت با دنده سنگین و گرفتن ترمز کم می باشد. وقتی از منطقه خیس خارج شدید( و یا باران بند آمد) جهت خشک کردن لنت ها، کافی است تا کمی ترمز را فشار دهید( پدال را تا ته فشار ندهید. فقط کمی که آن را تا نزدیک نقطه ترمز گرفتن فشار دهید). این عمل را جند بار تکرار کنید و پدال را رها کنید تا لنت ها خشک شوند. 

هشدارها: 

۱. معکوس کشیدن نامناسب باعث صدمه زدن به موتور می شود. بخصوص اگر دنده عقب را جا بزنید. شما کاری را که لازم است باید انجام دهید.

۲. هنگامیکه موفق به توقف اتومبیل شدید، تا زمانیکه مطمئن نشده اید که مشکل حل شده، به هیچ وجه دوباره شروع به حرکت نکنید. 

۳. هرگز در هنگام رانندگی و ترمز گرفتن، اتومبیل را خاموش نکنید چرا که سیستم هیدرولیک و ترمز به موتور وابسته هستند. اگر اتومبیل را خاموش کنید، سیستم هیدرولیک قدرت پمپینگ ترمز را سه برابر افزایش می دهد. بنابراین در شرایط اظطرار، فقط سوئیچ را در حالت دوم(چرخش مرحله دوم سوئیچ) قرار دهید. بدین ترتیب سیستم تعلیق قفل نخواهد شد.